Opservatorija na najvišoj tački naseljenog dela Beograda, potom Pašina i Trećepozivačka česma, kao i „mongolska“ istorija pojedinih ulica samo su deo turističkih znamenitosti Zvezdare, koje nisu u programu Turističke organizacije Beograda. Ipak, Milan Popović, predsednik opštine Zvezdara, nedavno je u maniru iskusnog turističkog vodiča predstavio novinarima zvezdarske znamenitosti.
– Najviša tačka u Zvezdanom gaju, na visini od 248,6 metara bilo je 1932. godine idealno mesto za izgradnju opservatorije, koju je projektovao Jan Dubovi. Zbog predivnog zvezdanog prizora čitava oblast dobila je ime Zvezdara, a opservatorija je nazvana Zvezdarnica – rekao je Popović, dodajući da se u podnožju današnje Zvezdarske šume, u vreme turske vladavine nalazilo se i popularno izletište, gde su kuće bile okružene prelepim cvetnim baštama.
Taj kraj je kasnije bio poznat pod neobičnim imenom „Baba Ružin kraj“, dok je sadašnji Kliničko-bolnički centar „Zvezdara“, kada je izgrađen 1935. godine, bio namenjen za lečenje siromašnih građana. Prema Popovićevim rečima, bolnica je u početku imala samo Opšte interno odeljenje sa 100 postelja, a podignuta je na osnovu legata Nikole Spasića, beogradskog trgovca, koji je testamentom ostavio novac za njenu gradnju na opštinskom zemljištu. Zdravstvena ustanova za siromašne, prvobitno nazvana Gradska bolnica, danas predstavlja drugi po veličini bolnički centar u Beogradu i Srbiji.
– Zvezdara je bila poznata kao kraj bogat vodama. Pored toga što se iz njenih potoka snabdevao gradski vodovod, imala je dosta bunara i javnih česama, od kojih su najpoznatije Pašina i Trećepozivačka. Pašina česma u Ulici Živka Davidovića datira iz vremena Karađorđeve Srbije, a predanje kaže da se Sulejman-paša po oslobođenju Beograda od Turaka, povlačio sa svojom svitom i haremom, kad ih je noć zatekla kod česme. Ustanici su doznali za to, zarobili pašu i pratioce, a žene iz harema, koje su redom bile Srpkinje, oslobodili. Da bi se „sprala prljavština“, česma je nazvana po ozloglašenom paši koji je pokušao da ukrade srpske lepotice. Trećepozivačka česma podignuta je u neposrednoj blizini KBC „Zvezdara“, u spomen vojnicima palim u Prvom svetskom ratu – istakao je Popović.
On je ponosno naglasio da su među zvezdarskim starosedeocima, pre Drugog svetskog rata, živeli i Mongoli. Pojedini sugrađani koji žive u Kozarčevoj ulici, kaže, nisu ni svesni činjenice da se tu nalazio budistički hram, odnosno mongolska pagoda koja je sravnjena sa zemljom 1944. godine. Sagradili su je Kalmici, iz okoline Kaspijskog jezera, koji su posle propasti carske Rusije ovde izbegli iz te istočne zemlje. Kosooki, tamnoputi i veoma inteligentni narod bio je nastanjen između Deskaševe i Ulice Mite Ružića, kod današnjeg sportskog centra „Olimp“. Popović se pohvalio predanjem koje govori da su žene tih starosedelaca bile veoma lepe, ali su sa svojim plemenom posle rata napustile Zvezdaru, bežeći od Crvene armije. Ipak, Kalmici su za sobom ostavili trag. Na današnjem Konjarniku nekada su po čitav dan pasla stada njihovih radnih konja. Zbog toga, čitav ovaj prostor koji pripada Zvezdari i Voždovcu i danas nosi naziv Konjarnik.
Predsednik zvezdarske opštine je podsetio da je tridesetih godina prošlog veka predeo oko današnje Cvetkove pijace za Beograđane bio „tadašnji kraj sveta“. Periferno naselje nazivalo se „kod Cvetka“ ili „kod Cvetkove mehane“, po kafani Cvetka Jovanovića u čijem su vlasništvu bili i okolni placevi.
– Kako se za kratko vreme menjao izgled prestonice pokazuje i činjenica da je okolina Vukovog spomenika, gde cene nekretnina po metru kvadratnom sada nadmašuju 2.000 evra, tridesetih godina prošlog veka bila periferija. Tu je, na raskrsnici Bulevara kralja Aleksandra i Ruzveltove ulice, povodom 150 godina od rođenja Vuka Stefanovića Karadžića, krajem 1937. godine postavljen čuveni spomenik posvećen reformatoru srpskog jezika. Zabeleženo je da je Đorđe Jovanović, autor bronzane figure, tada bio veoma ljut. Umesto parka, pored Vukovog spomenika, u to vreme se nalazio fudbalski teren, a 1928. godine tu je sagrađen sada najstariji studentski dom „Kralj Aleksandar Prvi“, nazvan po ktitoru iz porodice Karađorđević. Pre Drugog svetskog rata ova zgrada je bila sedište regularne Velike Lože „Jugoslavija“, prve samostalne masonske organizacije, koju je 1919. godine osnovao Đorđe Vajfert – kazivao je Popović.
U njegovom predstavljanju Zvezdare moglo se čuti da se u sadašnjem opštinskom zdanju nekada nalazila Šesta muška realna gimnazija, kao i da početkom 20. veka bezmalo nijedan Mokrolužanin nije pušio duvan. Stanovnici tog naselja bili su karakteristični po tome što su se podsmevali i zadirkivali prolaznike, koji su pušili kada bi svratili u njihov kraj.
Nadležni u turističkoj organizaciji Beograda uskoro bi mogli da prošire svoje „vidike“ i u turistički potencijal uvrste i druge destinacije, koje nisu Beogradska tvrđava, Zemun, Knez Mihailova ulica, Skadarlija, Slavija i okolina, Ada Ciganlija…
politika.rs
