Kada se kaže Zvezdara, malo ko bi uopšte i mogao da pomisli da je vrh ove opštine, gde se nalazi današnja velika šuma, deo ogromnih “pluća Beograda”, koja se šire od Košutnjaka do ove tačke, jednom bio – golet. Bez ijedne travke skoro, a kamoli stabla.
Osim te geografski najviše tačke užeg gradskog jezgra, Zvezdara svoj naziv i identitet duguje isključivo mestu sa kog se već 90 godina posmatraju zvezde – Astronomskoj opservatoriji. I to nije nikakav stari beogradski toponim.
Istina, brdo je oduvek postojalo, kao i neki delovi grada pod njim: staro selo Mirijevo, potom Smederevski put, Mali i Veliki Mokri Lug, pa i deo današnjeg Bulevara kralja Aleksandra, nekadašnji “Carigradski drum”. Ali, to nije bila Zvezdara.
I da, nije bilo šume!
Današnja šuma- park i tajnovita opservatorija, sve ove raštrkane krajeve, kao i ona naselja koja su tek nicala, povezali su u jednu celinu, sa jedninstvenim identitetom.
Ova tačka nalazi se na nadmorskoj visini od 248,6 metara.
Svakako da je Zvezdara bila mesto u kom je carovala priroda, poznato je da su bili brojni letnjikovci izvan grada na tom području.
Turci su je nazivali Ekmekluk. Tu su bile bašte i vinogradi, prekrasni vrtovi, koji su opusteli nakon naizmeničnih austrijskih i turskih opsada jer Zvezdara je sa svojim uzvišenjem bila pravo poprište tokom ratova dve imperije čiji su se glavni interesi ovde sudarali.
Umesto šumskog puta, tako se, igrom sudbine, duž Zvezdare protezao famozni Laudonov šanac, veliki odbrambeni rov.
Ali, to je priča iz 18. veka… Zvezdara je svoju budućnost dobila tek u novoj kraljevini Jugoslaviji.
Odlučeno je da se na njenom vrhu izgradi opservatorija, tačnije, da se ona preseli sa prostora današnjeg Zapadnog Vračara.
I to je tek početak novog života “Ekmekluka” kao zelene oaze.
Jer, kada pogledate fotografiju tek izgrađene opservatorije, videćete samo golet oko nje.
Kupole za teleskope i ponos srpske nauke, na čijem ulazu piše “Omnia in numero et mensura“, jasno su se videle na fotografiji iz vazduha nastaloj ubrzo pošto je 1932. godine podignuta.
I tada je odlučeno da se krene sa pošumljavanjem Zvezdare, kako bi se Beograd štitio od košave i vremenom je dobio svoje “levo plućno krilo”.
Verovatno bi se šuma mnogo sporije širila da se u akciju posle Drugog svetskog rata nisu uključili i mladi gorani.
Uređeni park predstavlja samo deo goleme šume koju Beograđani ne primećuju sve dok se ne popnu na vrh nekog solitera ili ne posete Zvezdaru.
Al, zasigurno je “osećaju” jer tolika pošumljena površina usred grada predstavlja pravo bogatstvo.
Zaštićeno područje šume zauzima preko 80 hektara. Inače, najviši vrh Zvezdare i vrh užeg dela grada je na koti 254.
Ovu prirodnu oazu danas čini čak 136 biljnih vrsta. Postoji devet retkih, pa i ugroženih vrsta drveća: beli jasen, bela topola, mleč, trešnja, breza, vez, poljski brest, mečija leska i orah.
Zvezdara je puna i vodozemaca i gmizavaca, pa tako možete sresti šarenog daždevnjaka, razne žabe, guštere i, naravno, zmije.
Posebnu čar šumi daje 48 vrsta ptica.
Priča o Zvezdari, nastaloj u vremenima naših dedova i pradedova, samo govori o tome koliko se jedan grad brzo menja, a novi identitet koji na tom putu dobija vremenom postaje deo beogradskog duha koji nam se čini ne samo večnim, već i od vajkada prisutnim.
(Kaldrma.rs)
