Istorija Zvezdare: Mokri lug

Mokri lug

 

Mokri lug (Veliki i Mali) prema vremenu nastanka spadaju u novija sela u okolini Beograda. Nastali su u prvim decenijama 19. veka kada je Karađorđe ovde naselio stanovništvo novooslobođenih krajeva da bi tamo očistio liniju svojih ratnih operacija i da bi ovde nastanio pustu zemlju ostalu od Turaka. To novopristiglo stanovništvo uglavnom je bilo iz mesta oko Niša i iz leskovačke nahije. Vladimir Karić navodi da su stanovnici Svrljiga, pored ostalih naselili i sela Veliki i Mali Mokri lug u isto vreme kada i Palilulu (po M. Đ. Milićeviću oni nisu odmah došli ovde, već su prvo bili naseljeni u Topčideru, a tek ih je knez Miloš odatle raselio).

 

Posle sloma Prvog srpskog ustanka, 1813. godine, narod je pobegao pred Turcima zulumćarima i u okolini Beograda izvesno vreme nije bilo nikakvog naselja. To je napravilo prekid u životu tadašnjih okolnih beogradskih sela, ali taj prekid nije dugo trajao jer su se stanovnici ubrzo vratili na napuštene teritorije. U prilog tome treba navesti da je na jednoj ruskoj karti Balkanskog poluostrva, koja je najverovatnije nastala u vreme posle Prvog ustanka, među selima u okolini Beograda označen i Mokri lug.

 

Posle Drugog srpskog ustanka Beogradski paša je u Malom Mokrom lugu imao livade, a stanovnici Palilule koji su veziru plaćali danak su u Malom Mokrom lugu kulučili. Za vreme kneza Miloša seljaci iz Malog Mokrog luga posedovali su vinograde na Vračaru.

 

O poreklu ovog stanovništva Velikog i Malog Mokrog luga (doseljenici iz jugoistočnih krajeva) svedočio je i njihov govor koji je bio očuvan u priličnoj meri i krajem 19. i početkom 20. veka, a koji je bio blizak govoru stanovnika onih krajeva iz kojih su njihovi preci došli. Tako su još i tada, naročito u govoru starijih ljudi, mogli da se čuju nepravilni oblici kao npr. ovija, služija, te gi, će idemo, uznu (umesto uzmu) i sl. Akcenat je bio kratak, a govor brz.

 

Krajem 19. i početkom 20. veka, tadašnja sela Veliki i Mali Mokri lug spadala su u sela zbijenog tipa srednje veličine, koja su se delila na male ili krajeve. Kuće u malama bile su na rastojanju 5-60 koraka, a mestimično i većem. Kuće su bile duž seoskih puteva i sokaka, koji su na puteve izlazili, i tako poređane obrazovale su ulice. Postojale su manje grupe kuća koje su u sredini bile zbijenije, a po okrajcima su bile dalje jedna od druge. Rastojanje između ovih grupa kuća iznosilo je 100-200 metara. Kuće u sredini sela bile su zbijenije, a ka periferiji udaljenije jedne od drugih. Zemljište oko sela bilo je golo i obrađeno.

 

U ovom periodu starije kuće u selima bile su uglavnom moravskog tipa, ali je ovaj tip kuće već počeo da nestaje. Sve su bile uvučene u dvor koji je bio ograđen plotom, prošćem ili tarabom. Bile su sagrađene od plota, od naboja ili od ćerpiča, a pokrivene ćeramidom i imale su niske, gotovo pljosnate krovove. Dimnjaci na kućama bili su opleteni prućem i pri dnu širi, pri čemu su bili ili bez krova ili sa manjom nastrešnicom od ćeramide. Neki dimnjaci bili su od dasaka. Kuće su bile četvorougaonog oblika, a od prostorija su obično imale sobu i kujnu, mada je ponegde postojala i jedna sobica. Skoro svaka kuća imala je trem ili ajat. Obično su imale dvoja vrata, a prozori su bili kao stari pendžeri, sa kapcima ili su imali stakla. Najviše je bilo po dva prozora sa svake strane. U kućama je bio zemljani pod. Iako su tadašnja srpska sela pored kuća imala i različite pomoćne zgrade (npr. vajat – za stanovanje zadrugara ili za smeštaj odela i sl., kačaru – za smeštaj kaca, sušnicu – za sušenje šljiva i sl.), u Malom i Velikom Mokrom lugu za ove zgrade mnogi žitelji sela nisu ni znali. Oko kuća Mokrolužana bile su male okućnice ili ih nije ni bilo, a uopšteno se može reći da je pomoćnih zgrada oko kuća bilo mnogo manje nego u drugim krajevima. Kvalitet porodičnog života je ovde, generalno, što se tiče stambenih objekata i udobnosti u njima, bio na nižem nivou u odnosu na doseljenike iz južnih, jugozapadnih i zapadnih srpskih krajeva. Inače, stanovnici sela u okolini Beograda, doselivši se u njih, gradili su onakve kuće kakve su bile u krajevima iz kojih su se doselili.

Stanovnici Velikog i Malog Mokrog luga su, kao i u drugim oblastima života, i u svojoj nošnji zadržali određene posebnosti u odnosu na stanovništvo drugih sela u okolini Beograda. Tako je, početkom 20. veka, moglo da se primeti da muškarci nose duže čarape, a žene su na glavama nosile ručnik. Pored toga, one su nosile sukne i povezivale se šamijom. Početkom 20. veka skoro da nijedan Mokrolužanin nije pušio duvan, i kada bi videli mladog čoveka da puši, podsmevali su mu se.

Tagovi:

Pročitajte još: