Danica Marković (Čačak, 12. oktobar 1879 — Beograd, 9. jun 1932) bila je srpska književnica. Dobila nagradu za najbolje književno delo objavljeno u 1928. godini, iz Fonda Ljubomira M. Mihajlovića, što je čini prvom ženom književnicom koju je nagradila Srpska kraljevska akademija.
Tokom Topličkog ustanaka, zbog zalaganja za „srpsku stvar”, od strane bugarskih vlasti uhapšena i osuđena na smrt. Oslobođena je zahvaljujući zalaganju Crvenog krsta, holandske kraljice Vilhelmine i bugarskog književnika Ivana Vazova.
Biografija
Danica Marković rođena je u Čačku kao druga ćerka Joksima St. Markovića, tadašnjeg učitelja Osnovne škole čačanske i Mileve Marković (rođene Petrović). Godine 1880. porodica se seli u Beograd, gde Joksim St. Marković počinje da oboleva i u oktobru 1888. godine umire, ostavivši za sobom ženu Milevu samu sa dve ćerke, Danicom i Ljubicom.
U junu 1896. položila je završni ispit na Višoj ženskoj školi sa odličnim uspehom i iste godine upisala studije srpskog jezika, književnosti i istorije koje je zbog nepovoljnog materijalnog stanja porodice bila primorana da napusti. Tako je 1897. godine postavljena za stalnu učiteljicu u osnovnoj školi na Vračaru. Zatim je 1900. radila kao učiteljica u osnovnoj školi na Paliluli, a od 1902. do 1904. u Resniku. U međuvremenu se zarazila tuberkulozom, koja će je pratiti do kraja života i zbog čega često izostaje s posla, što je verovatno i razlog stalnih premeštaja.
Godine 1904. Danica se udaje za Momčila Tatića, imućnog pravnika, sina predsednika beogradske opštine, poreklom iz Bečeja, sa kojim živi u Rakovici. U braku sa Momčilom rodila je dva sina i četiri ćerke – Slobodana, Milicu, Ljubicu, Maricu, Anđeliju i Predraga. Do 1910. godine radi kao učiteljica u Rakovoj bari, Velikoj Ivanči, Vraniću i valjevskom selu Miličinici, kada se obraća Ministarstvu prosvete sa molbom za premeštaj u Niš ili Obrenovac, pozivajući se na zdravstvene razloge. Zahtev joj je odbijen i penzionisana je krajem iste godine. Krajem 1913. porodica se seli u Prokuplje, gde je Momčilo Tatić postavljen za okružnog načelnika. Tokom Topličkog ustanka neprestano pokušava da pomogne srpskim porodicama, što je dovodi u više navrata u sukob sa bugarskim vlastima, pa čak i do zatvora i osude na smrt 1917. godine. Zalaganjem bugarskog pesnika Vazova, Danica Marković je pomilovana, ali ostaje u Prokuplju do kraja okupacije, odakle joj bugarske vlasti ne dozvoljavaju da ode. Iste godine umire joj sin Slobodan.
Ovaj prokupački period iznedriće nekoliko pripovedaka, više kao slike života u palanci. O tom životu Danica govori kroz usta pripovedača u pripoveci Doziv nečastivog:
| „ | Rat me je bacio u palanku i ostadoh tamo sedam godina. Čine mi se tih sedam godina kao zatočenje. […] Nikakav odnos ne odgovara uobičajenom izrazu kuluk, koliko društvene obaveze u palanci. | ” |
Po svemu sudeći brak Momčila i Danice Tatić nije bio srećan i završio se razvodom 1926. godine. Vrativši se posle okupacije u Beograd, Momčilo odlazi sa drugom ženom, izgubivši pri tome i zdravlje i prilično veliko imanje. Ubrzo je umro, ostavivši Danicu sa petoro dece, samu u Beogradu i u teškoj nemaštini. Ubrzo potom, u razmaku od nekoliko godina umiru joj dve ćerke, Milica i Ljubica. Iscrpljena bolešću i siromaštvom, Danica Marković umire 9. jula 1932. godine na klinici doktora Antića u Beogradu.
Tamnovanje u Prokuplju
Tokom Topličkog ustanaka 1917. godine, Danica Marković pokazala je odvažnost, suprotstavljajući se surovosti bugarskih vojnika. Danica je tada pokazala izuzetnu hrabrost i požrtvovanost pokušavajući da u Nišu dođe do visokih predstavnika bugarske vlasti i da se bori za „srpsku stvar”. Jednom prilikom bila je i uhapšena i odvedena u Nišku tvrđavu i osuđena na smrt. Njena situacija je bila toliko beznadežna da se za pomoć obratila bugarskom književniku i pesniku Ivanu Vazovu, čoveku koji je u tom trenutku bio na neprijateljskoj strani. Međutim, njen intelekt, obrazovanje i beznađe u kom se našla terali su je da se prikloni i moli pesnika. U ta pisma stao je njen čitav život, njeno pesničko ime, ali i materinstvo, suočeno sa glađu i smrću. Bio je to krik majke kojoj će deca umreti od gladi ako nje ne bude bilo. Reaguju i Crveni krst, i holandska kraljica Vilhelmina i Ivan Vazov, svi u pokušaju da je spasu. Toplički ustanak će imati odjeka i u Danicinim književnim radovima.
wikipedia.org
