Dragi Zvezdarci,
„Zašto je Zvezdara najposebnija opština u Beogradu?“
Kralj Petar Prvi Karađorđević želeo je da na velikom Vračaru sazida novi kraljevski dvor, ali su ga generali odgovorili, jer bi ga to stavilo u domet austrougarskih topovnjača koje su plovile Dunavom.
Da ga nisu odgovorili, da je bio tvrdoglav – danas ne bismo imali Zvezdaru, nastalu na visini od 248,6 metara, najvišoj tački u Zvezdanom raju – procenjenom kao idealnim mestom za izgradnju Astronomske opservatorije.
Priča počinje daleke 1932. godine, kada je na inicijativu Milana Nedeljkovića, profesora Univerziteta u Beogradu – češki arhitekta Jan Dubovi ideju pretvorio u lepo zdanje.
U to vreme bila je deo Petog rejona, godine 1953. podeljenog na opštine Stari Đeram i Zvezdara, kojoj su nekoliko godina kasnije pripojena naselja Mirijevo i Mali Mokri Lug.
Kažu da je „najveličanstveniji pogled sa Zvezdare“
Gorostasno se ispružila cela varoš od Kalemegdana do Dedinja, od Palilule do Voždovca. Avala se čini kao da će potrčati ka Savi u toj stegnutoj liniji. Kupole na Parlamentu kao da su nekuda i same pošle. Zemun se živo približio.
Grad se kao div smešta na ležištu, proseci ulica vijugaju kao da su pokretne stepenice. Sav je dinamičan.
Beograd sa Zvezdare privlači i mami da se pođe ka njemu…
Zvezdara je bila poznata kao kraj bogat vodama. Pored toga što se iz njenih potoka snabdevao Gradski vodovod, imala je dosta bunara i javnih česama, od kojih su najpoznatije Pašina i Trećepozivačka.
Pašina česma u ulici Živka Davidovića datira iz vremena Karađorđeve Srbije, a predanje kaže da se Sulejman-paša po oslobođenju Beograda od Turaka, povlačio sa svojom svitom i haremom, kad ih je noć zatekla kod česme. Ustanici su doznali za to, zarobili pašu i pratioce, a žene iz harema, koje su redom bile Srpkinje – oslobodili. Da bi se „sprala prljavština“, česma je nazvana po ozloglašenom paši koji je pokušao da ukrade srpske lepotice.
Trećepozivačka česma podignuta je u neposrednoj blizini KBC “Zvezdara“ u spomen vojnicima palim u Prvom svetskom ratu.
Među zvezdarskim starosedeocima, pre Drugog svetskog rata, živeli su, verovali ili ne – Mongoli.
Pojedini sugrađani koji žive u Kozarčevoj ulici, nisu ni svesni činjenice da se baš tu nalazio Budistički hram, odnosno Mongolska Pagoda koja je sravnjena sa zemljom 1944. godine.
Sagradili su je Kalmici, iz okoline Kaspijskog jezera, koji su posle propasti Carske Rusije – ovde izbegli iz te istočne zemlje. Kosooki, tamnoputi i veoma inteligentni narod bio je nastanjen između Deskaševe i ulice Mite Ružića kod današnjeg Sportskog centra Olimp.
Predanje kazuje da su žene tih starosedelaca, bile veoma lepe, ali su sa svojim plemenom posle rata napustili Zvezdaru – bežeći od Crvene armije. Ipak, Kalmici su za sobom ostavili trag – stada njihovih rasnih konja po čitav dan su pasla na prostoru Konjarnika.
Milan Mića Stamenković, autor knjige „Beogradska periferija kod Cvetkove pijace“ – opisujući Bulevar Kralja Aleksandra, nekadašnji Smederevski put – zapisao je da je Bulevar nekada jednim delom bio popločan kamenim kockama, od starog Đerma do čuvene Cvetkove kafane, da su duž ulice bili visoki jablanovi i duboki šanac preko koga su bili postavljeni drveni mostići.
Tramvajska linija ka centru grada kojom je saobraćao tramvaj šestica, bila je velika prednost Zvezdare. U početku je bila izgrađena samo jedna traka kolovoza, pa su se tramvaji iz suprotnog pravca sačekivali kod kafane Lion, odakle su u pravcu centra grada kretala dva kolovoza.
Kad već govorimo o Lionu, red je da se pomene i Lipov Lad, restoran koji je zahvaljujući čuvenoj rečenici Dragana Nikolića u filmu „Ko to tamo peva“, kada Nedi Arnerić kaže: „Zakasniću na audiciju za pevače u Lipovom Ladu. To je najbolji restoran u Beogradu“. – zapravo kupio večnost.
Lipov Lad nije samo naziv kafane, već i jedne od 17 mesnih zajednica, a neki tumače neobičnu kafanizaciju naziva mesnih zajednica na relativno malom prostoru, zapravo duhom stanovnika i genetski urođenim vrednostima.
Istovremeno, ti nazivi su u veseloj kombinaciji sa nazivom same opštine, budući da ljudi imaju običaj da vide zvezde kad izađu iz kafane, čak i ako je po bela dana.
Polako se bližimo odgovoru… Zašto je ovo najposebniji deo Beograda…. Ne samo što postoji kafanizacija imena mesnih zajednica, već i slavujizacija! Između Novog groblja i ulice Dimitrija Tucovića, nalazi se Slavujev venac, a na njega se nastavlja Bulbulder. Naziv ove mesne zajednice potiče od turske reči „Bulbul“ što znači slavuj i „dere“ što znači dolina, tako da je Bulbulder u stvari Slavujeva dolina.
Jedan od najlepših delova na našoj Zvezdari jeste Zvezdarska šuma. Istini za volju, sa pošumljavanjem se počelo 1933. godine, u sklopu završetka radova na Zvezdarnici, a najveći broj stabala posađen je nakon Drugog svetskog rata. Premda, u srcima Zvezdaraca, stiče se utisak da je njen potencijal, ne samo zbog lepote, već i zbog blizine centru grada – nedovoljno iskorišćen.
Na raskrsnici Bulevara Kralja Aleksandra i Ruzveltove, povodom 150 godina od rođenja Vuka Stefanovića Karadžića, krajem 1937. postavljen je čuveni spomenik posvećen reformatoru srpskog jezika.
Zabeleženo je da je Đorđe Jovanović, autor bronzane figure, tada bio veoma ljut. Umesto parka, pored Vukovog spomenika, u to vreme nalazio se fudbalski teren, a 1928. godine sagrađen sada najstariji studentski dom „Kralj Aleksandar Prvi“ nazvan po ktitoru iz porodice Karađorđević.
Ako kojim slučajem niste znali – u sadašnjem opštinskom zdanju nekada se nalazila Šesta muška realna gimnazija, dok je legat Nikole Spasića, 1935. godine Gradska bolnica namenjena za lečenje siromašnih građana – danas Kliničko-bolnički centar, među najvećima u Beogradu i Srbiji.
Šta se kada je o Zvezdari reč nije promenilo: i dalje se nalazimo u severoistočnom delu Beograda, na 3064 hektara, od čega je 726 uži gradski deo. Sada nas ima više od 160 hiljada, nastanjenih u 17 mesnih zajednica. Deca nam pohađaju neki od 24 vrtića, a oni malo stariji za što bolji uspeh se trude u nekoj od 14 osnovnih i 9 srednjih škola. Ako žele da nadograde svoje znanje mogu to učiniti u jedan od nekoliko fakulteta, a knjige mogu pronaći u 7 biblioteka. Kad sve to uspešno završe, neki će u jedno od 3 pozorišta, a neki…da se našalimo, možda u Lipov Lad, Lion.
Simbol Zvezdare su sedam zvezda Malog medveda. Na grbu opštine ih kopljima pridržavaju dva zlatna grifola. Ruška Jakić kaže da su ljudi sa Zvezdare najbliži zvezdama, ali prija i ono da smo „Opština gde snovi postaju stvarnost“.
Jedna smo od retkih opština koja godinama unazad beleži pozitivan prirodni priraštaj. Ponosni smo na svako novo dečije igralište…Ponosni na svaki novogodišnji paketić podeljen mališanima. Ponosni na tradiciju darivanja najuspešnijih učenika Zvezdarskih škola. Ponosni smo jer smo svesni da je to budućnost. Ponosni na prošlost jer ko ima ovakvu prošlost kao Zvezdara – ne treba da brine za sjajem zvezda obasjanu budućnost.
I zato na kraju hvala od srca svima vama jer svakog dana zajedno ispisujemo još jednu stranicu istorije.
